Właściwe zasady żywienia osób starszych

Żywienie seniora to bardzo istotny aspekt jego formy fizycznej i psychicznej

Żywienie osób starszych

Z wiekiem organizm zaczyna funkcjonować gorzej. Maleją lub w wyniku chorób zanikają funkcje poznawcze, osłabieniu i wolniejszej pracy ulegają poszczególne narządy organizmu. Jednymi słowy z upływem lat znacząco obniża się komfort życia każdego człowieka.

Osoby starsze bardzo często jedzą niepełnowartościowe posiłki, co prowadzi do powstawania w ich organizmach niedoboru ważnych składników, jak: witaminy D, wapnia, żelaza, potasu czy sodu. Niedożywienie u osób starszych łatwo zaobserwować, szczególnie kiedy nasz senior je jak ptaszek, jest apatyczny, słabnie, a na dodatek chudnie w oczach. Powinno się pamiętać, że żadne suplementy diety dla seniora nie zastąpią prawidłowego odżywienia organizmu. Dlatego jeśli opiekujemy się osobą starszą, szczególną uwagę powinniśmy zwracać na codzienny jadłospis seniora.

Dieta seniora - na co powinna zwrócić uwagę osoba zajmująca się opieką
Dieta seniora – na co powinien zwrócić uwagę opiekun osoby starszej

 

Z czego mogą wynikać problemy z odżywianiem się osób starszych

Przyczyną gorszego odżywiania się seniora może być:

  • stan finansów osób w podeszłym wieku – emeryci bardzo często oszczędzają na jedzeniu;
  • mniejsza mobilność osób starszych – zakupy robione są w najbliższych sklepach, w których nie zawsze jest dostateczny wybór produktów;
  • zdrowie psychiczne, w tym problemy z pamięcią, czy depresja – często bywa tak, że samotne osoby starsze nie mają ochoty na przyrządzanie posiłków, ani na ich spożywanie właśnie ze względu na obniżoną sprawność umysłową i fizyczną;
  • nawyki osób starszych – niektórym osobom starszym trudno jest zrezygnować z potraw smażonych, tłustych, zbyt słodkich, lub mocno przesolonych. Stosowanie niesprawdzonych, modnych w tych czasach diet może również wyrządzić więcej krzywdy niż pożytku. Ponad to, religijne posty, które często osoby starsze kultywują wykluczają niektóre produkty i ograniczają liczbę posiłków;
  • fizjologia – gdy organizm się starzeje, zachodzą zmiany w układzie pokarmowym – zmniejsza się wydzielanie śliny i enzymów trawiennych, zachodzą zmiany zanikowe błony śluzowej jamy ustnej, przełyku, żołądka i jelit, a soki trawienie wolniej pracują.

Należy pamiętać, że seniorzy często cierpią na schorzenia jamy ustnej, co powoduje trudności w gryzieniu i rozdrabnianiu pokarmów. Ponad to u osób starszych zmienia się zmysł węchu i smaku, zatem mogą oni używać więcej cukru, czy szkodliwej soli. Natomiast zanik kubków smakowych może prowadzić do utraty apetytu. Z kolei problemy ze wzrokiem zmniejszają przyjemność gotowania i jedzenia.

Jak możemy zapobiec niedożywieniu u osób starszych?

Osoba opiekująca się seniorem powinna zwrócić uwagę, by podopieczny:

  • każdego dnia spożywał 4 do 5 posiłków o regularnych porach,
  • zjadał 5 porcji  świeżo przygotowanych lub surowych warzyw,
  • miał zapewnioną różnorodność potraw,
  • wypijał około 7 do 8 szklanek płynów,
  • spożywał codziennie 3 porcie odtłuszczonego mleka lub chudych przetworów mlecznych,
  • miał w jadłospisie przynajmniej raz w tygodniu tłustą rybę, jak: makrela, śledź, łosoś,
  • ograniczył spożycie tłuszczu, głównie pochodzenia zwierzęcego, oraz węglowodanów prostych jak: cukier czy słodycze,
  • ograniczył spożywanie soli, w tym takich produktów jak: gotowe sosy, musztardy, mieszanki przyprawowe np. vegeta,
  • codziennie wychodził na spacery lub wykonywał ćwiczenia ruchowe, czy aktywizujące.

Problemy zdrowotne związane z dietą seniora:

1. Zagrożenie osteoporozą w skutek niedoboru wapnia.

U osób starszych występuje ciągłe zapotrzebowanie na ten składnik, gdyż wraz z upływem lat następują zaburzenia wchłaniania wapnia. Obserwuje się niewystarczające spożycie tego składnika. Przyczyną niedoboru wapnia może być również brak witaminy D, która to wpływa pozytywnie na procesy wchłaniania wapnia w jelicie cienkim, a tym samym ułatwia jego transport do kości. Należy pamiętać, że wapń nie będzie prawidłowo wchłaniany przez organizm, gdy dieta osoby starszej bogata jest w tłuszcze. Natomiast zbyt wysoka ilość białka w pożywieniu przyspiesza wydalanie cennego składnika wraz z moczem.

Źródło wapnia

Zaleca się: produkty bogate w wapń i witaminę D: mleko 2-procentowe i przetwory mleka oraz ryby, najlepiej morskie: śledź, dorsz, makrela, łosoś, tuńczyk. Ryby należy jeść przynajmniej dwa razy w tygodniu, warto jadać małe rybki konserwowe wraz ze szkieletem, jak: sardynki i szprotki np. pod postacią past rybnych.

Dobrym źródłem wapnia są również produkty fermentowane, zwykle lubiane przez osoby starsze takie, jak: jogurt, kefir, czy maślanka. Oprócz tego do produktów poza-mlecznych, bogatych w wapń zalicza się kapusta włoska, jarmuż, natka pietruszki, szczypiorek, czy suche nasiona roślin strączkowych. Z owoców zaliczyć można suszone morele i figi. Doskonałym źródłem wapnia są również orzechy laskowe i migdały.

2. Ryzyko anemii na skutek niedoboru żelaza

Osoby starsze narażone są często na niedobory żelaza, które trudno wchłania się w przewodzie pokarmowym. Przyczyną niedoboru tego składnika jest dieta uboga w warzywa zielone i mięso. Niedoborom towarzyszą również częste infekcje, przewlekle schorzenia żołądka, krwawienia z przewodu pokarmowego.

Najwięcej żelaza znaleźć można w podrobach mięsnych, a przede wszystkim w wątrobie cielęcej, wołowej oraz nerkach. Istotnym źródłem tego składnika są również produkty zbożowe, jak: orzechy, nasiona i ziarna.

Istotna grupa witamin B w diecie osoby starszej

Niedobór witaminy B6, B9, B12 przyczynia się do rozwoju chorób układu krążenia i niedokrwistości. Deficyt witaminy B12 w organizmie prowadzi do tzw. niedokrwistości megaloblastycznej. U osób starszych objawia się ona zaburzeniami czucia powierzchownego i głębokiego oraz niezbornością ruchów. Mogą pojawić się zaburzenia pamięci, w tym zespół otępienny.
Najważniejsze źródła witamin z grupy B, to: orzechy i pestki, różne odmiany fasoli, jajka, mięso drobiowe, mleko sojowe, ryby, owsianka.

Pamiętajmy o przeciwutleniaczach

Dla osób w podeszłym wieku istotną role odgrywają witaminy antyoksydacyjne (przeciw-utleniające). Do tej grupy witamin zalicza się witaminę A, C i E, foliany.
W celu zapobiegania niedoborów tych witamin zaleca się spożywanie 5 porcji warzyw i owoców, najlepiej w postaci świeżych soków i surówek.

  1. Witamina C potrzebna jest do utrzymania odporności np. przed infekcjami. Dodatkowo chroni organizm przed stresem, wspomaga układ nerwowy, zmniejsza uczucie znużenia i zmęczenia.
    Dobre źródło witaminy C to: natka pietruszki, sok pomarańczowy i grejpfrutowy, jarmuż, brukselka, brokuły, maliny, truskawki, czerwona papryka;
  2. Prowitamina A (beta-karoten) przekształcana jest w organizmie do witaminy A. Ma ona duży wpływ na wzrok, prawidłowy metabolizm żelaza. Odpowiada za stan błon śluzowych organizmu. Źródła witaminy A, to: marchew, natka pietruszki, dynia, mango, cykoria, sok wielo-warzywny;
  3. Foliany znane jako kwas foliowy odgrywają dużą rolę w organizmie. Przyczyniają się do produkcji krwi, utrzymują prawidłowe funkcje psychologiczne, eliminują poczucie zmęczenia, pomagają w funkcjonowaniu układu odpornościowego. Znajdziemy je w szparagach, bobie, burakach, fasolce szparagowej, cukinii.
  4. Witamina E to mocny przeciwutleniacz. Opóźnia procesy starzenia organizmu, nie bez znaczenia została ona nazwaną witaminą „młodości”. Głównym jej działaniem jest walka z wolnymi rodnikami, które każdego dnia atakują organizm człowieka. Witamina E istotnie wpływa na prawidłową krzepliwość krwi, obniża stężenie „złego cholesterolu” we krwi. Wpływa bardzo korzystnie na kondycję skóry, nie tylko obniża procesy starzenia, ale dodatkowo ją regeneruje, odżywia i nawilża. Witaminę E znajdziemy w rybach, otrębach i płatkach owsianych, mleku, migdałach i orzechach laskowych, drobiu i warzywach, jak: brokuły, szpinak, pomidor i papryka.

3. Problemy z pamięcią i koncentracją, poszukiwanie słów przez osoby starsze? – winowajcą może być – Sól!

Z najnowszych badań wynika, że nadmiar soli w diecie zaostrza przebieg choroby Alzheimera, przyczynia się do zaburzeń poznawczych.
Sód pełni ważną rolę w naszym organizmie, pierwiastek ten reguluje gospodarkę wodno-elektrolitową, zapewnia prawidłowe funkcjonowanie mięśni, umożliwia przenoszenie impulsów nerwowych.
w diecie sód pochodzi z chlorku sodu, czyli często nadużywanej soli kuchennej. Nadmiar soli w organizmie prowadzi do powstawania szeregu chorób, jak: nadciśnienie tętnicze, zawał serca, udar mózgu, kamica nerkowa, rak żołądka , osteoporoza, astma, otyłość, demencja.
Warto wiedzieć!
Istnieje pojęcie: demencja naczyniowa. Innymi słowy – naczynia mózgowe nie lubią soli. Ona w nadmiarze powoduje nadciśnienie tętnicze, które z kolei prowadzi do uszkodzenia istoty białej w mózgu i do utraty dróg przewodzenia impulsów nerwowych. Przyjmowanie dużej ilości soli potęguje możliwość powstawania miażdżycy naczyń krwionośnych. Występuje wtedy duże prawdopodobieństwo powstania mikro udarów lub udarów mózgu. Dochodzi do sztywnienia i włóknienia naczyń krwionośnych. Powstają mikrouszkodzenia, które między innymi skutkują obniżeniem sprawności umysłowej. To wszystko może prowadzić do wielo-uszkodzeniowej demencji.

Specjaliści radzą więc, by zastępować sól różnymi ziołami, które korzystnie wpływają na smak i aromat potraw, jednocześnie wykażą swoje walory zdrowotne.  Mogą nimi być: kolendra, rozmaryn, bazylia, tymianek i szałwia.

4. Częsty problem – zaparcia u osób starszych

U seniorów często zaparcia bywają skutkiem ubogo-resztkowej, nieprawidłowej diety, siedzącego trybu życia, przyjmowania zbyt małej ilości płynów, zażywania dużej ilości leków. Opiekun powinien zadbać, by osoba starsza regularnie spożywała posiłki. Lepiej jest przygotować mniejsze porcje i podawać je w odstępach 3 godzin. Posiłki powinny zawierać cenny błonnik, zwłaszcza pochodzący z warzyw. Korzystnie na perystaltykę jelit wpływają produkty z probiotycznymi składnikami, jak: jogurty, kefiry. Należy pilnować, by osoba starsza piła ok. 2 litrów płynów dziennie. Najlepiej gdy jest to woda z dodatkiem miodu i cytryny, soki owocowe lub warzywne, kompoty np. ze śliwek. Powinno się zadbać również o ruch seniora oraz skłanianie go do wykonywania czynności aktywizujących.

Walka z odleżynami to nie tylko odpowiednia higiena i pielęgnacja. Jaka dieta na odleżyny u osób starszych?

Z powstawaniem odleżyn wiąże się niedotlenienie tkanek w miejscu ucisku powierzchni ciała np. osoby starszej, pod wpływem długotrwałego lub powtarzającego się ucisku. Odleżyny powstają głównie wtedy, gdy osoba pozostaje dłuższy czas w jednej pozycji. Są to miejscowe martwice tkanek. Pojawiają się w miejscach, gdzie jest mało tkanki tłuszczowej, a gdzie występuje więcej powierzchni kostnej, czyli w okolicach łopatek, kości krzyżowej, łokci, bioder, a nawet pięt.
Pielęgnacja chorych miejsc polega głównie na profilaktyce odleżynowej, mającej na celu częste zmiany pozycji ciała osoby starszej. Opiekunowie powinni również posiadać wiedzę, że prawidłowe nawodnienie i odżywienie osoby sprzyja gojeniu się powstałych ran. Dieta powinna być ustalona dla każdego przypadku, najlepiej pod okiem lekarza prowadzącego lub dietetyka. Należy zapewnić choremu odpowiednią ilość energii, tzw. kaloryczność, witamin, składników mineralnych i płynów. W leczeniu ważna jest również atrakcyjność potraw, posiłki powinny być smaczne, świeżo przygotowane i atrakcyjnie podane, w myśl powiedzenia, że „je się również oczami”. Opiekun powinien unikać przygotowywania potraw ciężkostrawnych  i wzdymających, np. tłustych mięs, dań smażonych, warzyw kapustnych i strączkowych.

Kluczowa rola białka w walce z odleżynami

W leczeniu odleżyn białko stanowi kluczowy składnik diety. Poprzez dostarczanie substancji do odbudowy tkanek – przyspiesza gojenie ran. Normalnie dzienne zapotrzebowanie na białko to 0,8-1g na kilogram masy ciała. Natomiast u osób, które cierpią na odleżyny zapotrzebowanie na cenne białko dwukrotnie wzrasta.
Twierdzi się, że większa część białka przyjmowanego z pożywieniem powinna być pochodzenia zwierzęcego. Doskonałym jego źródłem jest mięso chude, jak: drób, królik, wołowina oraz chude gatunki wieprzowiny: schab czy polędwica. Innym pełnowartościowym źródłem białka mogą być ryby morskie i słodkowodne, oraz nabiał i jajka. Produkty te powinny znaleźć się w codziennym menu osoby cierpiącej na odleżyny. Można przygotować na śniadanie jajecznicę, na II śniadanie podać jogurt, na obiad – mięso, a kanapkę z pastą rybną – na kolację.

Ważne

Osoba z odleżynami powinna jeść przynajmniej 5 posiłków dziennie, mniej więcej co 3 godziny. Co jeśli osoba starsza ma problem z jedzeniem większych porcji? Można jadłospis rozplanować tak,  by było 6 lub 7 posiłków dziennie.
Dobowe zapotrzebowanie energetyczne osoby leżącej wynosi 1500 kcal dla kobiety i 1800 kcal dla mężczyzny.
Pierwsze śniadanie powinno dostarczyć 25% wartości energetycznej. Drugie oraz podwieczorek  powinny zaspakajać po 10%, obiad – 35%, a kolacja – 20% wartości energetycznej.

Siemię lniane – czy wiesz, że codziennie powinno się podawać seniorowi właśnie te ziarenka?

Te zdrowe ziarenka nie tylko eliminują niestrawność i zaparcia. Inne powody, dla których warto osobie starszej proponować siemię lniane:

  1. zapobiega nowotworom – w swoim składzie posiada fitoestrogeny, które mogą zahamować, lub spowolnić rozwój guzów u osób z rakiem piersi. Siemię powstrzymuje również rozwój raka prostaty;
  2. zwiększa odporność i pomaga przy przeziębieniu – śluz powstały z zalanych wodą nasion oczyszcza drogi oskrzelowe, eliminuje chrypkę i kaszel podczas infekcji. To dzięki aminokwasom: arginine, glutaminie zawartych w ziarenkach siemienia lnianego;
  3. hamuje rozwój cukrzycy – przy stałym używaniu tego składnika można zmniejszyć dawkę leków przeciwcukrzycowych, gdyż dzięki lignanom siemię lniane upośledza wchłanianie glukozy w przewodzie pokarmowym oraz reguluje jej poziom we krwi;
  4. zabezpiecza przed skutkami promieniowania RTG – dieta bogata w siemię chroni narządy i tkanki organizmu ludzkiego przed szkodliwym promieniowaniem, na które często narażona jest chora, leczona osoba starsza.

Niezbędna wiedza dla opiekuna osób starszych

Niedożywienie dotyczy wielu osób starszych. Seniorzy jedzą mało, ich posiłki nie dostarczają odpowiednich składników, przede wszystkim takich, jak: białko, składniki mineralne, witaminy. Należy pamiętać, że niedożywiony organizm będzie bardziej narażony na ryzyko powstania chorób, w tym odleżyn. Odpowiednio zbilansowana dieta, zawierająca zasoby białkowo – energetyczne sprzyja procesom zdrowienia. Natomiast źle ustawiony jadłospis negatywnie wpływa na procesy gojenia się ran, w tym odleżyn, a proces zapalny trwa dłużej. Niedożywienie również przyczynia się do powstawania zaników mięśniowych, osłabienia i spadku odporności organizmu osób starszych.

Ważny wpływ diety na samopoczucie  osoby starszej

Jeżeli chcesz, by osoba starsza jak najdłużej pozostała w dobrej kondycji psychofizycznej, wprowadź w życie poniższe zasady:

  1. wyeliminuj z jadłospisu osoby starszej smalec, tłuste mięso, śmietanę, żółty ser, wędliny;
  2. wprowadź do jadłospisu oliwę z oliwek. Dzięki jej spożyciu mieszkańcy Włoch i Grecji są mniej narażeni na choroby serca i naczyń krwionośnych, a tym samym żyją dłużej;
  3. przynajmniej dwa razy w tygodniu zaproponuj seniorowi tłuste ryby. Ich tłuszcz podnosi poziom dobrego cholesterolu HDL w organizmie, który z kolei chroni przed miażdżycą;
  4. ogranicz spożywanie mięsa przez podopiecznego. Wiele jest w  im tłuszczu i homocysteiny, która zwiększa krzepliwość krwi i uszkadza ściany naczyń krwionośnych;
  5. dbaj by każdy posiłek osoby starszej wzbogacony było o warzywa i owoce. Zawierają antyutleniacze, dużo witamin i cenny błonnik;
  6. wybieraj produkty pełnoziarniste. Posiadają błonnik i wysoką zawartość witaminy z grupy B, łagodzących szkodliwe działanie homocysteiny;
  7. dbaj, by senior używał jak najmniej soli. Należy mieć na uwadze, że wiele produktów zawiera już w składzie sól. Powinno się być zatem ostrożnym z tzw. dosalaniem potraw;
  8. przypilnuj, by podopieczny nie podjadał i jadł przynajmniej 5 razy dziennie mniejsze porcje.dodatkowe podjadanie sprzyja otyłości i pojawieniu się cukrzycy. To z kolei jest czynnikiem powstania chorób np. serca, układu pokarmowego, układu kostno-stawowego;
  9. zadbaj o ruch seniora. Odpowiednia dawka ruchu zmniejsza ryzyko pojawienia się chorób układu sercowo-naczyniowego. Powinno się wprowadzić w życie zasadę „3 x 30 x 130”. Oznacza to, że każdy powinien ćwiczyć przynajmniej 3 razy w tygodniu po 30 minut, a serce powinno bić z szybkością 130 uderzeń na minutę;

Podsumowanie:

Jak może pomóc opiekun osobie starszej?

Jeżeli opiekun zauważy u podopiecznego problemy z odżywianiem powinien jak najszybciej skłaniać go do zmiany diety. Należy to robić jednak taktownie i w sposób delikatny, jednocześnie szanując preferencje kulinarne i dotychczasowe nawyki osoby starszej. Bardzo ważne w kwestii zmiany zwyczajów, czy wprowadzaniu nowych jest wyczucie. Powinno wziąć się pod uwagę nie tylko przyzwyczajenia seniora, stan uzębienia osoby, ale również ograniczenia, w tym finansowe.

Opiekun powinien pamiętać, że zmiany diety nie powinny wywoływać dodatkowego stresu u osoby starszej. Może natomiast postarać się, by nowa dieta stała się odkrywaniem nieznanych potraw i smaków. Podczas wspólnego gotowania, osoba starsza z opiekunem może przeżyć kulinarną przygodę. Ważne jest również to, by wszystkie nowości zostały wprowadzane stopniowo. Dobrze jest, gdy osoba starsza może mieć wpływ na przygotowywany posiłek. Istotny jest również wygląd i zapach potraw. Dania powinny być sporządzone tak, by zachęcać do jedzenia, pobudzać apetyt i cieszyć oko seniora.

1 komentarz “Właściwe zasady żywienia osób starszych

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

Witryna jest chroniona przez reCAPTCHA i Google Politykę Prywatności oraz obowiązują Warunki Korzystania z Usługi.

® 2018 - 2024 - Wszelkie prawa zastrzeżone - jesiennie.pl. Stworzone przez: Paul Bystrzan
Developed by: bystrzan.spaceSklep Narzędzia Ogrodnicze elmal.com.pl