Znane wszystkim są sytuacje, kiedy osoby starsze, ze względu na pogarszający się stan zdrowia korzystają z usług i porad różnych specjalistów. Przeważnie udają się do lekarza rodzinnego, chirurga naczyniowego, kardiologa, neurologa, okulisty czy dermatologa.
Właśnie ze względu na wiek i związane z nim różne dysfunkcjonalności towarzyszące osobom starszym, powinni oni zostać poddani kompleksowemu badaniu. Dlatego warto udać się do lekarza geriatry, bowiem całościowo określi on stan zdrowia osoby starszej. Zaproponuje leczenie odpowiednie do wieku, dokładnie przejrzy listę leków seniora. Dodatkowo zleci wykonanie badań lub skieruje osobę do konkretnych specjalistów medycyny.
Geriatra i inni specjaliści medycyny
Lekarz rodzinny to specjalista medycyny rodzinnej, który zajmuje się diagnozowaniem, leczeniem i profilaktyką zdrowotną wszystkich członków rodziny. W zasadzie lekarz rodzinny, internista i pediatra to lekarze odmiennych specjalizacji. Lekarz rodzinny to taki, który leczy zarówno dorosłych, jak i dzieci. Internista udziela świadczeń
i porad zdrowotnych tylko osobom dorosłym. Pediatra zajmuje się i wyłącznie dziećmi. Natomiast, lekarz geriatra zajmuje się diagnozowaniem, leczeniem i profilaktyką chorób wieku podeszłego. Do chorób tych zalicza się między innymi: cukrzycę, choroby serca, nadciśnienie, osteoporozę, zwyrodnienie stawów, chorobę Alzheimera, Parkinsona. Geriatra posiada wiedzę z zakresu medycyny rodzinnej, interny, psychiatrii i neurologii. Można zatem uznać, że jest on po trochu internistą, kardiologiem, neurologiem, psychiatrą, rehabilitantem i okulistą. Doskonale zna się także na farmakologii. Wie, że organizm starszego człowieka jest bardzo wrażliwy i różnie reaguje na leki.
Geriatria – wyjaśnienie pojęcia
Geriatria – medycyna wieku podeszłego, specjalizacja medyczna całościowo ujmująca problemy zdrowotne osób starszych.
Często z ust osób starszych można usłyszeć, że „starość się Panu Bogu nie udała”. Rzeczywiście, wiek podeszły wiąże się z wieloma dolegliwościami fizycznymi, a często również problemami natury umysłowej.
Geriatria jest specjalizacją medyczną uwzględniającą specyficzne dla podeszłego wieku zmiany w dystrybucji leku
w organizmie i jego eliminacji z ustroju człowieka. Wiedza, jaką dysponuje lekarz geriatra, pozwala na podjęcie świadomej decyzji, które leki bezwzględnie trzeba zażywać, a które wymagają odstawienia ze względu na działanie niepożądane. Geriatra zwykle prosi pacjenta, aby na pierwszą wizytę przyniósł uaktualnioną listę zażywanych leków, a najlepiej po prostu wszystkie zażywane leki. Często podczas takiej wizyty specjalista geriatrii więcej leków odstawia, niż przepisuje. Najczęściej po zrezygnowaniu z kilku niepotrzebnie zażywanych farmaceutyków pacjent czuje się znacznie lepiej.
Wizyta u geriatry
Podczas wizyty, lekarz geriatra przeprowadza wywiad lekarski i wykonuje podstawowe badania. Szczegółowo bada stan pacjenta w celu wstępnej diagnostyki. Często zleca badania laboratoryjne i obrazowe, profilaktycznie lub w celach diagnostycznych. Interpretuje wyniki badań oraz kieruje na specjalne leczenie uzdrowiskowe i sanatoryjne. Geriatra również współpracuje ze specjalistami, którzy opiekują się osobami starszymi, również cierpiącymi na choroby nieuleczalne. Jeśli zaistnieje potrzeba, specjalista kieruje osoby starsze na zabiegi lecznicze. Dodatkowo udziela dokładnych wskazówek w ramach profilaktyki danej choroby u seniora. Geriatra bierze pod uwagę tzw. efekt domina, występujący w sytuacjach stresowych. U osób w podeszłym wieku uszkodzenie jednego narządu zwiększa ryzyko wystąpienia reakcji lawinowej i pojawienia się problemów w funkcjonowaniu innych organów. Przykładowo: niewydolność serca często prowadzi do pogorszenia funkcji ośrodkowego układu nerwowego, a co za tym idzie może powstać np. zaburzenie pamięci. Ponadto bardzo prawdopodobne jest, że ta sama dysfunkcjonalność doprowadzi do zaburzeń pracy nerek, czy zmniejszenia sprawności ruchowej osoby starszej.
Warto wiedzieć, że u pacjentów geriatrycznych często występują:
Wielochorobowość
Przykładowo, osiemdziesięcioletni pacjent z chorobą serca i nadciśnieniem jednocześnie uskarża się na bóle stawów, problemy z trawieniem oraz pogorszenie pamięci. Taki stan nazywamy wielochorobowością. Tradycyjne podejście medycyny skupione jest na chorobie, a nie na chorej osobie, zmagającej się z wieloma dolegliwościami. Często starszy pacjent leczy się u wielu specjalistów, z których każdy zapisuje kilka leków, ale żaden z nich nie ma całościowego nadzoru nad zdrowiem tego pacjenta. Wiele zaleceń dawanych przez różnych specjalistów wzajemnie się wyklucza albo leczenie wywołuje działania niepożądane. Nie wynika to ze złej woli ani niewiedzy leczących, ale z konieczności postępowania zgodnie ze standardami, które nie uwzględniają specyfiki podeszłego wieku. Często też pacjent sam czuje, że leki mu szkodzą zamiast pomagać, ale nie wie, które z nich można bezpiecznie odstawić.
Skąpoobjawowość
Wiele chorób wieku podeszłego wiąże się ze skąpoobjawowością. Nie ma objawów typowych dla danej choroby. Pogarsza się ogólna wydolność organizmu, co silnie wpływa na samodzielność pacjenta. W takiej sytuacji lekarzowi trudno jest zebrać szybki wywiad. Zwłaszcza, jeśli na dolegliwości natury fizycznej nakładają się problemy umysłowe – otępienie albo depresja.
Wielolekowość
Starsi pacjenci często pytają: „Doktorze, czy ja muszę łykać aż tyle tabletek?”. Intuicyjne odczucie pacjenta, że leki zażywane w nadmiarze przynoszą więcej szkody niż pożytku, bywa zgodne z prawdą. Problem ten nazywamy wielolekowością albo polipragmazją.
Za wydłużanie się listy zażywanych leków odpowiada m. in. tak zwana kaskada przepisywania. Jeśli pacjent pobiera lek, który wywołuje działanie niepożądane, to lekarz często reaguje na to, przepisując kolejny lek, który ma zmniejszyć objawy niepożądanego działania pierwszego leku. Ten drugi lek wywołuje kolejne działania niepożądane, na co lekarz reaguje przepisaniem kolejnego leku itd. Inną przyczyną wielolekowości jest sytuacja, gdzie pacjent leczy się u kilku specjalistów. Każdy z nich przepisuje lekarstwa, które najlepiej zwalczają chorobę, na której dany lekarz się skupia, ale żaden z nich nie ma nadzoru nad całościowym leczeniem pacjenta. Wówczas niektóre zalecenia się dublują, inne wzajemnie wykluczają. Polipragmazja wynika też z pobierania leków dostępnych bez recepty oraz suplementów diety. Jest to skutek wszechobecnych reklam rozmaitych farmaceutyków obiecujących natychmiastowe uwolnienie od bólu, poprawę pamięci i zwalczenie wszelkich infekcji.
Interakcje lekowe
Niekorzystne działanie leków w przypadku zażywania ich dużej liczby częściowo wynika z niepożądanych interakcji pomiędzy lekami. Kilka leków o podobnym działaniu niekorzystnym zażywanych razem, powoduje znaczne wzmocnienie tego działania w porównaniu z zażywaniem każdego z tych leków oddzielnie. Starzenie się organizmu również prowadzi do częstszego ujawniania się szkodliwych efektów zażywanych leków, co wynika m. in. ze zmniejszonej zawartości wody w ciele osób starszych, ze zmienionego metabolizmu i pogorszonego wydalania leków z organizmu.
Czym jest kompleksowa ocena geriatryczna
Rozwiązaniem dla powyższych trudności jest kompleksowa ocena geriatryczna. Obejmuje ona kilka różnych domen: zdrowie fizyczne, psychiczne, czynniki bytowe oraz samodzielność pacjenta. Ocena taka zwykle nie wymaga zaawansowanej technologii ani inwazyjnej diagnostyki. Zebranie bardzo dokładnego wywiadu, dotyczącego również dolegliwości, których pacjent spontanicznie nie zgłasza, uzupełniane jest przez badanie przedmiotowe oraz elementy badania neurologicznego i stanu psychicznego. Geriatrzy posługują się specjalnymi skalami, pomagającymi określić nasilenie problemu i wdrożyć odpowiednie leczenie. Pierwsza wizyta starszej osoby u geriatry często trwa ponad godzinę, ale poświęcony czas przynosi pacjentowi wiele korzyści: odczuwalną poprawę zdrowia i samodzielności oraz zmniejszenie ryzyka niepotrzebnego pobytu w szpitalu lub domu opieki.
Artykuł został przygotowany w oparciu o opracowania przekazane do jesiennie.pl przez specjalistę geriatrii dr n.med. Arkadiusza Styszyńskiego.
geriatra mi się zle kojarzyl ale widzę, że warto zapisac tam seniora