Upadki u osób starszych
Według definicji WHO upadek to zdarzenie, podczas którego dana osoba niezamierzenie znajduje się na podłodze lub na innym niższym poziomie.
Główną przyczyną upadków u osób starszych jest starzejący się organizm. Bowiem z upływem lat następuje spowolnienie odruchów, zmniejsza się sprawność fizyczna organizmu, pojawia się pogorszenie zdolności akomodacji oka i zmienia się chód człowieka. Istotnym czynnikiem sprzyjającym upadkom są również towarzyszące osobom starszym choroby przewlekłe i przyjmowanie różnych leków.
Konsekwencje upadków
Należy mieć na uwadze, że wraz z wiekiem wzrasta ryzyko upadku i prawdopodobieństwo złamania. Jednakże u większość osób starszych podczas upadku dochodzi do niewielkich powikłań, pojawiają się otarcia, stłuczenia, krwiaki. Jednak wiele jest przypadków, gdzie dochodzi do złamań, najczęściej kości udowej, promieniowej, łonowej, miednicy
i kręgosłupa.
Niestety po złamaniach osoby starsze nie wracają już do dawnej sprawności i często nie są w stanie samodzielnie się poruszać. Jeśli upadkowi ulegnie osoba, która mieszka sama i przez długi czas unieruchomiona zostanie np. na podłodze, wówczas istnieje prawdopodobieństwo poważnych konsekwencji. Może dojść do wychłodzenia organizmu, tym samym zmniejszenia odporności, co z kolei prowadzi do zapalenia płuc, uszkodzenia nerek, odwodnienia
i powstania odleżyn. Podczas upadku może również dojść do urazu głowy lub uszkodzenia ośrodkowego układu ośrodkowego, co stanowi bezpośrednie zagrożenie życia.
Lęk przed kolejnym upadkiem – zespół poupadkowy
Zespół poupadkowy objawia się lękiem przed kolejnym upadkiem. Może występować również u osób, u których
w otoczeniu, inna starsza osoba uległa upadkowi, trafiła z tego powodu do szpitala lub ośrodka opiekuńczego. Lęk przed upadkiem jest przyczyną ograniczenia aktywności osoby starszej. Często wtedy pojawia się strach przed opuszczeniem mieszkania, a nawet osoba starsza zaczyna spędzać całe dnie w fotelu lub łóżku. Powstaje błędne koło – bezruch prowadzi do osłabienia organizmu, zmniejszenia sprawności mięśni, zmian ciśnienia krwi – powstaje zespół słabości, to z kolei sprzyja kolejnym upadkom.
Zespół interdyscyplinarny
Opiekunowie osób starszych i specjaliści ochrony zdrowia powinni być objęci edukacją dotyczącą problematyki upadków osób starszych. Zajęcia muszą dotyczyć czynników ryzyka upadków, eliminowania upadków, jak również propagowania aktywnego, zdrowego stylu życia wśród seniorów. Ważne jest prawidłowe odżywianie. Nie należy lekceważyć żadnego upadku podopiecznego, nawet błahego. Jeśli dojdzie do zdarzenia, należy skontaktować się
z lekarzem, który przebada osobę starszą, oceni jej stan zdrowia. Dodatkowo specjalista powinien określić przyczyny, jak i określi ryzyko wystąpienia kolejnych upadków u osoby starszej. Sprawność i pewność chodu u podopiecznego jest wyzwaniem dla współpracujących ze sobą osób: opiekunów, lekarzy, fizjoterapeutów i rodziny. Należy krytycznie przejrzeć leki osoby starszej i ewentualnie je zredukować. Zaburzenia widzenia, jak zaćma, zaburzenia częstości
i rytmu serca, zmiany ciśnienia krwi itp. powinny być optymalnie leczone. Istotna może być u osoby starszej suplementacja witaminą D3.
Rola opiekuna
Niekiedy osoba starsza po upadku ma problem z wykonywaniem czynności, które wcześniej przychodziły jej bez problemu. Przykład: 90 letnia Pani Maria po lekkim upadku i nadwyrężeniu nadgarstka. Pani zaczęła czuć duży lęk
i niepokój związany z ponownym pojawieniem się nieprzyjemnego zdarzenia. Najwygodniej dla Pani Marii było pozostać
w fotelu lub łóżku, gdzie czuła się bezpiecznie. Rodzina seniorki również na to pozwalała. Przede wszystkim dzieci Pani Marii nie chciały narażać mamy na dyskomfort związany z lękiem przed poruszaniem się.
Rolą opiekuna może być zachęcanie podopiecznego do działania. Przygotowany opiekun osoby starszej powinien posiadać wiedzę, że unieruchomienie osoby, która jest mobilna, doprowadzić może do osłabienia siły mięśniowej.
Z każdym kolejnym dniem samo wstanie, a tym bardziej poruszanie się może być trudnością. Opiekun powinien zachęcać osobę starszą do wstawania, wykonywania drobnych ćwiczeń. Bezcenne jest tłumaczenie, że przy asyście opiekuna osoba starsza może czuć się bezpiecznie. Jest on po to, by podać pomocną dłoń, motywować i stanowić wsparcie. Opiekun powinien często podejmować próby nakłonienia podopiecznego do ruchu, przejścia się, wykonywania drobnych czynności. W ten sposób osoba starsza z pewnością przekona się, że jest w stanie funkcjonować jak do tej pory. Nabierze przekonania i uwierzy we własne siły.
Rada dla opiekuna
Jeżeli dojdzie do upadku Twojego podopiecznego, a Ty zauważysz dolegliwości wskazujące na poważny uraz, wezwij pomoc. Wezwij lekarza, gdy starsza osoba straci przytomność. Miej na uwadze, że nawet w temperaturze pokojowej organizm się dość szybko wychładza, dlatego do przyjazdu pogotowia okryj osobę starszą kocem.
Ważna uwaga: Nie próbuj samodzielnie zmieniać pozycji osoby leżącej, gdyż może do dla niej grozić poważnymi konsekwencjami zdrowotnymi.
Przystosowanie mieszkania osoby starszej
Większość upadków osób starszych zdarza się podczas wykonywania codziennych czynności: wstawania z krzesła, chodzenia po podłodze, schodach, czy korzystania z łazienki. Powinno się odpowiednio przygotować mieszkanie osoby starszej, tak by zminimalizować ryzyko ewentualnych zdarzeń. Zaleca się:
- usunięcie dywanów, chodników szczególnie z frędzlami. Osoby starsze często nie unoszą nóg wysoko, dlatego prawdopodobieństwo zahaczenia o zwijający się dywan jest wysokie,
- uzupełnienie oświetlenia głównego o punktowe – można je zainstalować w zacienionych miejscach pomieszczeń. Oświetlenie ułatwi seniorowi np. dojście w nocy do toalety lub kuchni,
- usunięcie z miejsc przebywania seniora zbędnych przedmiotów. Próba ratowania np. wazonika z porcelany może skończyć się przewróceniem starszej osoby,
- usunięcie przedmiotów na trasie poruszania się seniora, które mogą być przyczyną potknięć,
- zlikwidowanie progów w mieszkaniu,
- uporządkowanie w listwach wszelkiego rodzaju kabli i przewodów. Wyeliminuje to ryzyko zaczepiania stopą
o wystające przewody.
Obuwie i inne pomoce
Warto zadbać również o obuwie osoby starszej. Powinno się wziąć pod uwagę obuwie sznurowane, na sprzączki lub rzepy. Ważny jest właściwy rozmiar obuwia zgodny z długością stopy. Preferowany obcas to niski, w miarę szeroki, który zapewni najlepszy kontakt z podłożem i zapobiegnie poślizgnięciu. Dobrze, by stopy osoby starszej zobaczył specjalista podolog, który oceni ich stan, dobierze odpowiednie wkładki i obuwie.
Balkoniki i laski, które ułatwiają się poruszać osobom starszym również zabezpieczają ich przed upadkami. Dodają pewności siebie i stabilizują ciało seniora, dzięki nim zwiększa się kontakt z podłożem w czasie chodzenia i stania osoby starszej. Jednak istotne jest dobranie odpowiedniej wysokości sprzętu pomocniczego dla osoby starszej. Najlepiej zasięgnąć wiedzy u fizjoterapeuty na temat doboru odpowiedniego balkonika, laski, czy kuli.
Podsumowanie
Upadki u osób starszych to bardzo ważny i złożony problem. Jednak należy mieć na uwadze, że pomimo pogłębiającego się z wiekiem osłabienia organizmu i pojawienia się różnych dysfunkcji towarzyszących osobom starszym nie jesteśmy całkowicie bezradni. Propagowanie zdrowego stylu życia, regularne ćwiczenia fizyczne, dbałość o odżywianie, dobór odpowiedniego personelu, czy poprawa bezpieczeństwa najbliższego otoczenia na pewno skutecznie obniży ryzyko upadków u osób starszych.