Choroba Parkinsona, podobnie jak inne choroby neurodegeneracyjne, jest postępującym schorzeniem mózgu. Rozwija się przez wiele miesięcy i lat, podczas których komórki nerwowe zostają bezpowrotnie uszkodzone. Choroba Parkinsona kojarzy nam się przede wszystkim z drżeniem rąk, jednak nie jest to jedyny objaw tego schorzenia. Każdy opiekun osoby starszej powinien posiadać odpowiednią wiedzę, dzięki której szybko rozpozna objawy postępującej choroby Parkinsona.
Choroba Parkinsona – wyjaśnienie pojęcia
Choroba Parkinsona, zwana kiedyś drżączką poraźną, to samoistna choroba zwyrodnieniowa ośrodkowego układu nerwowego. Jej nazwa pochodzi od nazwiska lekarza Jamesa Parkinsona, który w 1817 roku jako pierwszy rozpoznał i dokładnie opisał to schorzenie. Dolegliwość ta znana była od stuleci, jednak to właśnie Parkinson zgromadził istniejące informacje w swoim dziele An Essay Of the Shaking Palsy. W późniejszych badaniach nad chorobą Parkinsona brało udział wielu uczonych, między innymi Konstantin Tretiakoff czy Arvin Carlsson, który w 2000 roku otrzymał Nagrodę Nobla za wyjaśnienie zmian biochemicznych, leżących u podstaw choroby Parkinsona.
Schorzenie to dotyka około 1% populacji, w tym najczęściej osoby w wieku 40-60 lat. Występuje ono także u osób młodszych, a statystyki wskazują, że choruje 0,15-0,3% populacji ogólnej, jednak wśród osób po 65. roku życia na Parkinsona cierpi na 1,5%. W Polsce jest około 60-70 tysięcy chorych.
Przy chorobie Parkinsona objawy pojawiają się na skutek zmian zwyrodnieniowych komórek nerwowych w istocie czarnej oraz w innych obszarach barwnikonośnych mózgowia. To właśnie neurony istoty czarnej wytwarzają ważny neurotransmiter, jakim jest dopamina. Zakłócenia w działaniu istoty czarnej prowadzą do niedoborów dopaminy na poziomie nawet 70%. Oprócz układu dopaminergicznego, przy chorobie Parkinsona procesami neurodegeneracyjnymi dotknięte są również obszary noradrenergiczne, cholinergiczne i glutaminergiczne.
Do dziś nie zostały dokładnie określony czynniki, które powodują chorobę Parkinsona. Wiadomo jednak, że przynajmniej częściowo są to czynniki genetyczne.
Objawy choroby Parkinsona
Głównym objawem choroby Parkinsona jest spowolnienie ruchowe. To pierwsza rzecz, na którą powinien zwrócić uwagę każdy opiekun osoby starszej. Spowolnienie to nazywane jest także bradykinezją. Może objawiać się we wszystkich czynnościach dnia codziennego – podczas korzystania z toalety, ubierania się, jedzenia czy spacerów. Pojawia się także pewna niezgrabność w ruchach, a także mikrografizm, czyli pisanie bardzo małymi literami.
Innym objawem, z pewnością najbardziej popularnym, jest drżenie. Jest to drżenie spoczynkowe – pojawia się, kiedy chory nie wykonuje żadnej czynności. W momencie, gdy chory sięga po jakiś przedmiot, drżenie znika. To kolejna rzecz, na którą powinni zwrócić uwagę opiekunowie seniorów. Co ciekawe, w chorobie Parkinsona występuje drżenie niemal wszystkich części ciała, oprócz głowy. W ostatniej fazie choroby drżenie może pojawić się nie tylko w spoczynku, ale też w momencie wykonywania czynności.
Innym symptomem, typowym dla choroby Parkinsona, jest sztywność mięśniowa. Dotyczy ona przede wszystkim kończyn, jednak może objawić się także w obszarze tułowia i szyi. Sztywność powoduje dyskomfort podczas ruchów oraz dolegliwości bólowe. Co bardzo ważne, sztywność dotyczy także mimiki, której zaburzenia mogą nastąpić w dalszych etapach choroby.
Zubożenie ruchów, chód szurający, zaparcia, depresja, zaburzenia węchu, niestabilność postawy, cicha mowa, trudności w połykaniu, rzadkie mruganie, osłabiona pamięć i koncentracja to kolejne cechy charakterystyczne dla choroby Parkinsona. Pojawić się mogą także: obniżenie nastroju, lęk i apatia. Te i podobne objawy powinny wzbudzić wątpliwości u opiekuna osób starszych czy każdego, kto zajmuje się seniorem.
Etapy choroby Parkinsona
Choroba Parkinsona ma charakter postępujący. Jej początkowe objawy są mało specyficzne i trudne do zauważenia. Mogą pojawić się problemy ze snem, osłabienie, zaparcia lub depresja – wystąpienie tych dolegliwości nie oznacza oczywiście, że u kogoś rozwija się choroba Parkinsona. Objawy schorzenia nasilają się bowiem latami.
Wyróżnia się kilka okresów choroby Parkinsona. Pierwszy z nich to okres wczesny, nazywany również przedruchowym. Jest to pierwszy etap choroby, kiedy objawy nie są bardzo nasilone i trudno zorientować się czy są to zwyczajne, codzienne dolegliwości, czy choroba. Pojawiają się wówczas spowolnienie, sztywność i drżenie. Drugi etap – wczesny, to czas, kiedy dolegliwości można skutecznie zahamować przy pomocy leków. Okres ten trwa około pięć lat. W tym czasie mają miejsce kolejne uszkodzenia mózgu, które z czasem przeradzają się w kolejny etap choroby – zaawansowany.
Zaawansowane stadium choroby Parkinsona jest trudniejsze nie tylko dla chorego, ale też dla opiekuna osoby starszej. Co prawda, chory nadal reaguje na leki i pozwalają one zniwelować niektóre objawy, jednak odpowiedź organizmu jest o wiele mniejsza. W tym okresie dołączają się zaburzenia równowagi, coraz silniejsze drżenie i sztywność mięśniowa, zaburzenia chodzenia włącznie z upadkami. W ostatniej, czwartej fazie choroby Parkinsona, chory spędza większość czasu w łóżku albo na wózku. Nie jest w stanie funkcjonować samodzielnie, dlatego potrzebny mu opiekun seniora.
Plan opieki – choroba Parkinsona
Leczenie choroby Parkinsona rozpoczyna się od razu po postawieniu diagnozy. Z reguły chory udaje się do lekarza, kiedy zaburzenia równowagi są coraz silniejsze, a poranne wstawanie z łóżka zaczyna sprawiać coraz większe problemy. Najczęściej stosowanym lekiem jest Lewodopa, czyli L-dopa. Aminokwas ten przekształcany jest w mózgu w dopaminę, której niedobory są powodem występowania choroby Parkinsona. Lewodopa jest skuteczna nawet w przypadku 80% pacjentów. Niweluje ona sztywność mięśniową i ogranicza drżenie. W dalszych etapach leczenia włącza się substancje, bezpośrednio pobudzające receptory, na które oddziałuje dopamina.
Chory w dalszych stadiach choroby Parkinsona wymaga pomocy, ponieważ codzienne czynności mogą sprawiać mu coraz większą trudność. Niezbędna jest tu nie tylko profesjonalna opieka nad seniorem, ale też wiele cierpliwości i wyrozumiałości dla pogłębiających się objawów. Należy pamiętać o samopoczuciu chorego i starać się utrzymać je na stabilnym poziomie, aby codzienność nie stała się dla chorego nadmiernie uciążliwa. Opiekun osoby starszej może być tutaj ogromną pomocą, ponieważ posiada rozległą wiedzę na temat samej choroby i sposobów wspomagania chorego podczas codziennych obowiązków.